Dlaczego coraz więcej dzieci ma krótkowzroczność? Rola ekranów i stylu życia
Krótkowzroczność u dzieci rośnie w alarmującym tempie – zarówno w Polsce, jak i na całym świecie. Coraz młodsze dzieci wymagają korekcji wzroku, a postęp wady bywa szybki i trudny do zatrzymania. Główne przyczyny? Zmiany w stylu życia: mało czasu na zewnątrz, nadmiar ekranów, ciągła praca wzrokowa z bliska. W tym artykule wyjaśniamy, dlaczego układ wzrokowy dziecka tak silnie reaguje na nowoczesne środowisko i co można zrobić, by spowolnić rozwój krótkowzroczności u najmłodszych.
Krótkowzroczność u dzieci
Krótkowzroczność (miopia) to wada refrakcji, w której promienie świetlne ogniskują się przed siatkówką, zamiast bezpośrednio na niej. W praktyce oznacza to, że dziecko dobrze widzi z bliska, ale ma trudności z widzeniem odległych obiektów, np. tablicy w szkole czy znaków drogowych. Krótkowzroczność zazwyczaj rozpoczyna się w wieku szkolnym i ma tendencję do stopniowego pogłębiania się aż do ok. 18–20 roku życia.
Za główną przyczynę uważa się nadmierne wydłużanie osiowe gałki ocznej. Proces ten może być uwarunkowany genetycznie, ale duży wpływ mają też czynniki środowiskowe – przede wszystkim praca wzrokowa z bliska i brak ekspozycji na światło dzienne.
W ostatnich latach obserwujemy dynamiczny wzrost liczby dzieci z miopią. W niektórych krajach azjatyckich dotyczy ona nawet 80–90% nastolatków. W Europie i Polsce rozwój wady również przybiera na sile, dlatego tak ważna jest wczesna diagnostyka oraz wdrożenie działań profilaktycznych i spowalniających postęp wady.
Dlaczego oczy dziecka nie lubią ekranów? Fizjologia widzenia z bliska
Układ wzrokowy dziecka nie jest przystosowany do długotrwałego wpatrywania się w obiekty z bliskiej odległości. Praca z bliska (czytanie, pisanie, patrzenie w ekran telefonu czy tabletu) wymaga ciągłego napięcia akomodacji i konwergencji – mechanizmów odpowiedzialnych za ostre widzenie z bliska. Długotrwałe obciążenie tych struktur może przyspieszać rozwój krótkowzroczności, szczególnie jeśli jest codziennie powtarzane przez wiele godzin.
Co ważne, ekran nie jest neutralny dla oka – emitowane światło, mikroruchy obrazu i brak głębi ostrości powodują, że oko „nie odpoczywa”, nawet przy biernym oglądaniu. Dzieci często trzymają ekran zbyt blisko twarzy, co dodatkowo zwiększa ryzyko rozwoju miopii.
Mało światła, mało ruchu – dlaczego dzieci potrzebują więcej czasu na zewnątrz?
Badania naukowe jednoznacznie pokazują, że czas spędzany na świeżym powietrzu jest jednym z najważniejszych czynników chroniących przed krótkowzrocznością. Kluczową rolę odgrywa tu światło dzienne – jego natężenie na zewnątrz jest wielokrotnie wyższe niż w pomieszczeniach (nawet w pochmurny dzień). Światło to pobudza siatkówkę do wydzielania dopaminy, która hamuje nadmierne wydłużanie się gałki ocznej – główny mechanizm powstawania miopii.
Dodatkowo na zewnątrz wzrok dziecka naturalnie pracuje na różnych odległościach, co sprzyja jego prawidłowemu rozwojowi. Brak ekranów i mniejsza liczba zadań wymagających intensywnego patrzenia z bliska zmniejszają przeciążenie akomodacji.
W krajach, gdzie wdrożono programy zwiększające czas spędzany na dworze (np. w szkołach w Tajwanie), udało się zauważalnie spowolnić epidemię krótkowzroczności. Rekomendacje ekspertów są jasne: dzieci powinny przebywać na świeżym powietrzu przynajmniej 2 godziny dziennie – najlepiej przy świetle dziennym i z aktywnym zaangażowaniem wzroku.
Okulistyka dziecięca w Weiss Klinik
Jak wspierać wzrok dziecka? Praktyczne zalecenia dla rodziców
Rodzice mogą aktywnie chronić wzrok dziecka poprzez codzienne, proste działania:
- Zasada 20-20-20 – co 20 minut patrzenia w ekran lub książkę, dziecko powinno spojrzeć przez 20 sekund na odległość co najmniej 6 metrów (20 stóp).
- Ograniczenie czasu ekranowego – WHO zaleca, by dzieci w wieku 2–5 lat korzystały z urządzeń maksymalnie 1 godzinę dziennie, a starsze dzieci – z przerwami i pod kontrolą dorosłych.
- Co najmniej 2 godziny dziennie na zewnątrz – najlepiej w świetle dziennym, nie za szybą.
- Regularne badania wzroku – raz w roku u okulisty lub optometrysty, nawet jeśli dziecko nie zgłasza problemów z widzeniem.
Okulistyka dziecięca w Weiss Klinik – diagnozujemy, leczymy, wspieramy rozwój wzroku
W Centrum Okulistycznym Weiss Klinik w Chorzowie oferujemy kompleksową opiekę okulistyczną dla dzieci w każdym wieku. Wykonujemy szczegółowe badania refrakcji, długości osi gałki ocznej, ocenę dna oka oraz akomodacji, co pozwala na wczesne wykrycie krótkowzroczności i precyzyjne monitorowanie jej rozwoju.